Sultan I. Murad'ın annesi Nilüfer Hatun'un anısına 1388 yılında inşa ettirilmiştir. İmaret olarak kullanılan yapı, yoksullar için her gün yemek dağıtılan bir hayır kurumuydu. Cumhuriyet Döneminde değişik gereksinmeler için depo olarak kullanılmış, 1960 yılında müze olarak hizmete açılmıştır.Tarihsel bir yapı olan imaret 14. yüzyıl Osmanlı mimarisinin en güzel örneklerinden birisidir. Osmanlı mimarisinde ters T planı ilk kez bu yapıda görülür. Yapı, kubbe ve tonozların örttüğü sütun ve payelerin taşıyıcı oldukları bir revakla başlar. Üzerinde kitabe bulunan bir kapı ile ana bölüme girilir. Ana bölüm, merkezinde bir aydınlatma feneri bulunan bir kubbe ile örtülüdür. Ana bölümden üzerleri birer kubbeyle örtülü yan mekânlara geçilir. İmaret, Bizans'a özgü çok zengin ve renkli taş ve tuğla işçiliği ile dikkat çeker. Müze Caddesi, İznik Tel : (0224) 757 10 27 – 757 19 60 Pazartesi dışında her gün 08.00-12.00/13.00-17.00 saatlerinde ziyarete açıktır. Müze Seksiyonları Müzede sergilenen eserleri, İznik ve çevresinden elde edilen ve bilimsel kazılarda çıkarılan eserler oluşturmaktadır. Müze bahçesinde; Roma, Bizans, Osmanlı Dönemi eserleri sergilenmiştir. Bu eserler, sütun başlıkları, lahitler, kabartmalar, korkuluk levhaları, ambonlar, steller, yazıtlar, çörtenler, kuyu bilezikleri ve İslâmî mezar taşlarından oluşmaktadır.Kapalı teşhirde ise, arkeolojik, etnografik, sikke ve İznik çinileri sergilenmektedir. Ana bölümde sergilenen arkeolojik eserler Prehistorikten (tarih öncesi) Bizans Dönemi sonuna kadar olan döneme aittir. Yine aynı bölümdeki sikke seksiyonunda Arkaik Dönemden (M.Ö. 7. yüzyıl), Osmanlı Dönemi sonuna kadar (1923) basılmış örnekleri, etnografik seksiyonda ise yörenin yakın geçmişteki örf adetlerini, kültürel ve sosyal yapısını yansıtan örnekler yer almaktadır. Bunlar, Müzenin güney ve kuzey mekânlarında sergilenmektedir. İznik Keramik ve Çini seksiyonları Yapıldıkları dönemde geniş kullanım alanı bulan, İznik'te üretilen 15-17.yy'lara ait eşsiz çini buluntuları, müzenin güney mekânında sergilenmektedir. 11-14.yy larda yine İznik'te üretilen İznik keramikleri kuzey mekânında teşhir edilmektedir.Halen müze seksiyonlarında, 2000'i aşkın arkeolojik eser, 300 sikke, 500 İznik çinisi ve seramiği ile 150 adet etnografik eser sergilenmektedir. Teşhirde yer alan eserlerin %98'i bilimsel kazılardan ele geçen buluntulardır. Çevrede Yapılan Bilimsel Kazılar 1- Ilıpınar Höyük Kazısı: Orhangazi İlçesi sınırları içinde yer alan Ilıpınar Höyük'te, kazılara Hollanda Tarih ve Arkeoloji Enstitüsü başkanı Dr. Jacob Roodenberg başkanlığında 1987 yılında başlanmıştır. Türk-Hollanda bilim adamları ile öğrencilerin katılımı sonucunda yapılan kazılarda M.Ö. VI. bin yılı kültür tabakasına kadar inilmiştir. Çalışmalarda tarih öncesi dönemlere ait çok önemli bulgular ortaya çıkarılmıştır. Bunlar arasında yer alan çeşitli ev kalıntıları, tarih öncesi dönemlere ait pişmiş toprak, kemik, taş, bronz aletler ile çeşitli mutfak eşyaları, ziraat aletleri, kozmetik kapları ile kolyeler, yapıldıkları dönemin yaşamı hakkında geniş bilgi vermektedir.Höyükte ortaya çıkarılan mezarlar da bize ölü gömme adetlerinin nasıl olduğunu göstermektedir.Höyük buluntuları arasında yapılan C14 analizleri, ziraatin bölgede ilk başladığı yerleşim yerinin Ilıpınar Höyük olduğunu kanıtlamaktadır.2- İznik Çini Fırınları Kazısı: İznik İlçe merkezinde, 1967 yılında İstanbul Üniversitesi Sanat Tarihi ve Arkeoloji bölüm başkanı Prof. Dr. Oktay Aslanapa tarafından kazılara başlanmıştır. 1994 yılından itibaren çalışmalar yine aynı bölüme ait öğretim üyesi Prof. Dr. Ara Altun başkanlığında, çeşitli bilim adamları ve öğrencilerin katılımıyla sürdürülmektedir. 11-17. yüzyıllar arasında İznik keramik ve çinilerinin üretim merkezi olan bu yörede ortaya çıkan eserler ziyaretçileri büyülemektedir. Müzede sergilenen bu tür eserlerin %99'u bilimsel kazılarla ortaya çıkarılmıştır. 3- Menteşe Höyük Kazısı: 1995'ten beri İznik Müze Müdürlüğü denetiminde, Hollanda Tarih ve Arkeoloji Enstitüsü uzmanlarının katılımı ile yapılan çalışmalarda, Prehistorik Döneme ait önemli mimari buluntular ile objeler ele geçirilmiştir. Bunlar İznik Müzesi'nde sergilenmektedir. 1998 yılında ara verilen kazıya 1999 yılından itibaren devam edilecektir. 4- İznik Tiyatro Kazısı: Dr. Bedri Yalman başkanlığında bir grup bilim adamı ve öğrencilerden oluşan ekipçe çalışmalar 1980 yılından beri yürütülmektedir. M.S. II. yüzyıla ait Roma tiyatrosu, düz arazide inşa edilmiş nadir örneklerden biridir. 2/3 oranında açığa çıkarılmış olan tiyatro kazılarında ele geçen küçük buluntulardan bir bölümü müzede sergilenmektedir.