Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk’ün 25 Mayıs–13 Haziran 1919 tarihleri arasında işgale karşı bağımsızlık özleminin ilk meşalesini yaktığı Milli mücadelenin ilk karargahı olarak kullandığı, yapıldığı dönemin Mesudiye oteli, Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulunun 12.07.1980 tarih ve A- 2371 sayılı kararıyla taşınmaz kültür varlığı olarak tescil edilmiştir. Osmanlı tapu kayıtlarından anlaşıldığı kadar binayı Otel haline getirerek işletmeye açan ilk kişi Havza eşrafından Hurdazlı İsa Efendi isimli bir şahıstır. Mesudiye otelini bir süre kendisi çalıştıran İsa Efendi 1917 yılında oteli, o yıllarda aynı zamanda Maarif hamamının da müsteciri olan Ali Baba’ya devreder. Mustafa Kemal Paşa’nın 19 Mayıs 1919’da Samsun’a ayak basışından 6 gün sonra karargâhını Havza’ya taşıyacağı haberi üzerine dönemin Kaymakamı Fahri Bey, o yıllarda Havzanın en seçkin konaklama merkezi durumunda olan Ali Baba’nın Mesudiye oteli’ni bir aylığına kiralamış, Paşa’ya ve Karargâhında bulunan askeri ve sivil memurların istirahatine tahsis etmiştir. Cadde üzerinde bulunan kâgir bina zemin kat üzeri iki katlıdır. Birinci katta 4, ikinci katta 5 oda bulunmaktadır. Tavan ve tabanı ahşap olan bina kırma çatı ile örtülüdür. Otelin birinci katında Kuzey – Batı ve Kuzey – Doğu yönünde bulunan karşılıklı iki oda biri “Çalışma odası” diğeri “Yatak odası” olarak paşa için hazırlanmış, maiyetindeki askeri ve sivil memurların bir bölümü otelin üst katında bulunan odalara yerleştirilirken bir bölümü de Havza’nın ileri gelenlerine ait konaklarda ağırlanmışlardır. Çalışma Odası: Atatürk’ün Havzada bulunduğu 25 Mayıs – 13 Haziran 1919 tarihleri arasında çalışma odası olarak kullandığı bölümdür. Havzada bulunduğu süre içerisinde kendisini ziyarete gelen birçok heyeti burada kabul etmiştir. Bu odada sergilenen Telgraf maniplesi; Mustafa Kemal Paşa’nın başta Havza Genelgeleri olmak üzere Havzada yaptığı yazışmaları arkadaşlarına, Ordu Komutanlarına, Valilere ve ilgili diğer kimselere ilettiği ilk haberleşme aygıtıdır. Türkiye Cumhuriyeti için yaptırılmış olan ilk Cumhurbaşkanlığı forsu da çalışma odasında sergilenen eserler arasındadır. Yatak Odası: Atatürk Havza’da bulunduğu süre içinde bu odada istirahat etmiştir. Odada yer alan karyola, yatak, yatak örtüsü ve diğer yatak odası takımının tamamı Atatürk’ün Havzaya geldiği yıllara ait orijinal eşyalardan seçilmiştir. Havza Odası: Birinci kattadır. Bu odadaki en önemli eser Atatürk’ün el yazısı (Osmanlıca) ve imzası bulunan bir belgedir. Mustafa Kemal Paşa’nın Havzaya geldiğinde Mesudiye oteline iner inmez (Bir iddiaya göre de Havzaya gelmeden bir gün önce) Havza hakkında bilgi sahibi olmak için hazırladığı Havza Kaymakamı Fahri Bey’ e verdiği 12 maddelik soru listesidir. Cumhuriyetin ilk yıllarında Havza konulu küçük bir fotoğraf sergisi, Milli Mücadele yıllarında Rum Çetelerinin düzenlediği saldırı ve katliamları belgeleyen bazı fotoğraflar, Atatürk’le birlikte Havzaya gelen subaylara ve sivil memurlara ait fotoğraflar ve Atatürk’ün Havzada yayınladığı Milli Mücadelemizin “İlk Genelgesi” ile burada yapmış olduğu yazışmalara ve Kurtuluş savaşımızın başlatılmasına dair belgelere ait örnekler Havza odasında sergilenmektedir. Diğer Oda ve Salonlar: Salon bölümlerinde Atatürk’ün Havzaya geldiği yıllara özgü eşyalar, Mili Mücadelede kullanılan bazı silahlar ve Milli Mücadele yıllarını anlatan çeşitli kitaplar sergilenmektedir. Aralarında Atatürk’ün kullandığı yemek takımının da bulunduğu bu eşyalar arasında 19. yy. sonları ile 20. yy.’ın başlarında Havza yöresinde kullanılan kadın giysileri, mutfak eşyaları, çıkrıklar ve üst kat salon bölümünde bulunan eski Türk evlerine özgü oturma odası takımı ziyaretçilerin yoğun ilgisini toplamaktadır. Atatürk’ün Milli Mücadele süresinde gittiği / bulunduğu, kongreler düzenlediği ve çalışmalarının merkezi haline getirdiği kentlerin adına ithaf edilerek düzenlenen başta Havza, Amasya, Erzurum, Sivas ve Ankara odalarında, Atatürk’ün bu kentlerde yapmış olduğu bu görüşmelerle ilgili fotoğraflar, buralarda yapmış olduğu yazışmalarla ilgili belgeler ve bu kentlerimizin tarihi ile ilgili bazı bilgiler yer almaktadır. Havza Kaymakamlığı sorumluluğunda bulunan müzede 79 adet Etnografik eser mevcuttur. Pazartesi – Salı günleri kapalı olan müze diğer günlerde ziyarete açıktır. Atatürk Evleri ve Atatürk müzeleri arasında tarihi önemi bakımından en önde geleni hiç kuşkusuz Mustafa Kemal Paşa’nın 9. Ordu Müfettişliği Havza Karargâhı; tarihi Mesudiye oteli / Havza Atatürk Evi Müzesidir.