Mülkiyeti İl Özel İdaresine ait olan taşınmaz 19.yy’ ın son çeyreğinde İptidai Mektebi olarak yapılmış, daha sonraki dönemlerde farklı işlevlerde yine kamu binası olarak hizmet vermiştir. Taşınmaz 2010 yılında Samsun İl Özel İdaresi tarafından restore edilmiştir. 16 Nisan 2012 tarihinden itibaren ziyarete açık olup 18 Eylül 2012 tarihinde Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay’ın ziyareti ile resmi olarak açılmıştır. Alaçam Mübadele Müzesi, Etnografik eserlerden müteşekkil bir müze ve aynı zamanda tematik bir müzedir.Müzedeki eserler 24 Temmuz 1923 yılında Lozan Antlaşması’ na konulan ek protokolle zorunlu göçe tabi tutulan mübadillerin yanlarında getirdikleri günlük kullanım eşyaları, belgeler ve fotoğraflardan oluşmaktadır. Yapı, yığma tuğla ile iki katlı olarak inşa edilmiştir.Müze giriş kat; idari bölüm, dokümantasyon, wc ve depo gibi bölümler den oluşmaktadır. Dokümantasyon bölümü mübadele ve ilçe tarihine ait yayınlar ve mübadele yıllarına ait fotoğraflardan oluşan fotoğraf albümlerinden oluşmaktadır.İkinci kat eserlerin tefrişinin yapıldığı bölümdür. Tefriş bölümümüz Lozan Antlaşması’na 30 Ocak 1923 tarihinde konulan ek protokol ve Mustafa Kemal Atatürk’ün “ Mübadiller Kaybedilmiş Toprakların Aziz Hatıralarıdır “ sözü ile ziyaretçileri karşılamaktadır. Vitrinlerimiz de mübadil kadınlara ait özel günlerde kullanılan elbiseler, ( bindallı, gelinlik, üç etek, cepken, şalvar, gelin başörtüsü gibi) günlük kıyafetler ayrıca erkek giysileri de yer almaktadır.Müzede sergilenen kıyafetler , çevreler, kuşaklar, peşgirler genellikle çeyiz olarak hazırlanmış eserlerdir. Bundan dolayı üzerleri zincir, tel kırma, tel sarma gibi tekniklerle yoğun olarak işlenmiştir. Müzemizde mübadil kültürünü yansıtan çevreler, kıl ve keten dokuma eserler, sandıklar, mesleki aletler vemutfak eşyaları da yer almaktadır. Vitrinlerimizde mübadele yıllarına dair fotoğraflar ve belgeler sergilenmektedir. Bunlar mübadillerin göç esnasında ve gemilere taşınırken çekilen fotoğrafları, mübadillere verilen yol belgeleri ( pasaport ) ve kurtuluş savaşına ait bazı belgeler şeklindedir. Ayrıca birinci kuşak mübadillerden hayatta olanlarının müzemize bağışladığı bireysel kullanım eşyaları da sergilenmektedir. Mübadele yıllarında çekilen tarifi zor acılar ve varsa yaşanan mutluluklardan iz taşıyan günlük kulanım eşyaları, belgeler ve fotoğraflar Alaçam Mübadele Müzesi’ nde yeniden hayat bulmaktadır. Ülkemiz de mübadele ve göç ile ilgili açılan ilk müze olma özelliğini de taşıyan Alaçam Mübadele Müzesi ziyaretçilerini görsel bir yolculuğa çıkaracak, sizler ile anlam kazanacaktır.